کد مطلب:36503 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:26

گنجینه پرسمان » اعتقادات

نظم چيست؟ و پديد آورنده اش كيست؟

براي پاسخ، ناگزير از ذكر دو نكته ايم:
1. در وجود ما و هر موجود زنده و در هر جزئي از اجزاي جهان نظمي دقيق برقرار است. ما بسياري از نمودهاي اين نظم را بي هيچ رنجي مي توانيم دريابيم و بسياري از آن را نيز با كمك دانش مي توانيم دريافت. مثلا اگر در وجود خود بينديشيم، مي بينيم كه همه اعضا آفريده شده اند و هر چيز به جاي خود است و همه اعضا با هم تناسب دارند. نظم شگفت گردش خون، كار منظّم معده، ريه و كبد; همه بر اين حقيقت گواهند. از خود بگذريم و به سراغ حشرهايي چون پشه، مورچه، عنكبوت و زنبور برويم. مي بينيم كه هر يك نظمي خيره كننده و براي تغذيه، خانه سازي و دفاع از خود، سامان و نظم و قاعده اي استوار دارند كه از آن سرپيچي نمي كنند.
اگر به جهان بالا نظري اندازيم، مي بينيم كه همه ستارگان در مسيري معيّن با نظمي خاص حركت مي كنند و در آن جا نيز بي نظمي راه ندارد; چنان كه هزاران سال مي گذرد و يك ستاره از مسير خود منحرف نمي گردد و به ديگر ستارگاه برنمي خورد.


ـ113ـ
از اين روست كه خداوند بزرگ، آفريننده موجودات و نظم آنها، در قرآن از نظم بسيار سخن گفته و آن را دليلي بر وجود خود دانسته است و مي فرمايد: «وفي الارض آيات للموقنين وفي انفسكم افلا تبصرون(1);در زمين براي صاحبان يقين نشانه هايي است و همچنين در شما آدميان، آيا بصيرت نمي يابيد؟!» در سوره يس، آيه 41، مي فرمايد: «لا الشمس ينبغي لها ان تدرك القمر ولا الليل سابق النهار وكلّ في فلك يسبحون; نه خورشيد مي تواند ماه را دريابد و نه شب مي تواند از روز پيشي گيرد و هر يك از سيّارات در فلك شناورند.» و در سوره ملك، آيات 4 و 5، مي فرمايد: «ماتري في خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصرهل تري من فطور ثم ارجع البصركرّتين ينقلب اليك البصر خاسئاً وهو حسير; در آفرينش آن]خداي[ بخشايشگر هيچ گونه اختلاف]و تفاوتي[ نمي بيني. باز بنگر، آيا خلل]و نقصاني [مي بيني؟ باز دوباره بنگر تا نگاهت زبون و درمانده به سويت بازگردد.»
2. نظم نمي تواند مولود تصادف باشد و طبيعت كور و بي خرد آن را پديد آورد. «تصادف»، در برابر «نظم» است. كساني كه منكر وجود ناظمي خردمند در جهان
ـــــــــــــــــــــ
1 - سوره والذاريات، آيه 20.

ـ114ـ
طبيعتند، معمولا به تصادف اعتقاد دارند، امّا از آن جا كه اين كلمه در دو معناي كاملا متفاوت به كار مي رود، در اين جا توضيحي لازم است تا اشتباه پيش نيايد. گاهي تصادف به معناي انكار «علّت فاعلي» است كه در اين صورت مرادف با انكار قانون علّيّت است و جز براي «منكران علّيّت» پذيرفتني نيست; زيرا حتّي ماديين نيز كه منكر خدايند، منكر قانون علّيّت نيستند و تصادف به معناي انكار علّت فاعلي را قبول ندارند. معناي ديگر تصادف كه معنايي رايج است، انكار «علّت غايي» و به تعبير ديگر انكار «هدف» و برنامه است. در بحث برهان نظم، «تصادف» تنها به معناي دوم به كار مي رود. بنابر اين كساني كه به تصادف معتقدند، هرگونه هدف و برنامه و دخالت عقل و انديشه را در پيدايش جهان انكار مي كنند كه ادعاي آنان، چنان كه بيان كرديم، بسيار نادرست و غير منطقي است.

( بخش پاسخ به سؤالات )


ـ115ـ